Μικρή ιστορία της φιλοσοφίας
Warburton Nigel
Εκδ. Πατάκη, 2012
Μπορεί η ιστορία της φιλοσοφίας να παρουσιαστεί με τρόπο άμεσο και διασκεδαστικό και έναν λόγο σχεδόν προφορικό; Το βιβλίο του Νάιγκελ Βάρμπουρτον «Μικρή ιστορία της φιλοσοφίας» δεν είναι το μοναδικό που απαντά καταφατικά σε μια τέτοια ερώτηση. Είναι όμως και ένα από τα πιο αξιόλογα βιβλία του είδους και τα τελευταία χρόνια δεν έχουν εκδοθεί και λίγα που έθεσαν ως στόχο την εξοικείωση με τη σκέψη των μεγάλων στοχαστών ενός βιαστικού και σε πολλές περιπτώσεις αδαούς κοινού. Ο Νάιγκελ Βάρμπουρτον που διδάσκει φιλοσοφία στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, έχοντας αφουγκραστεί τις ανάγκες των καιρών για διάβασμα «ελαφρύ» που όμως δεν είναι χάσιμο χρόνου, με το βιβλίο αυτό επιχειρεί μια ξενάγηση στους μεγάλους σταθμούς που καθόρισαν τη σκέψη της Δύσης. Για να το πετύχει μηχανεύεται πολλούς τρόπους: δίνει στοιχεία της βιογραφίας των σπουδαίων φιλοσόφων, επινοεί ιστορίες ώστε να αποκαλύψει στον αναγνώστη του τον κεντρικό πυρήνα της σκέψης τους, δίνει παραδείγματα για να ξεκαθαρίσει το τοπίο ενός κόσμου που έχει συνδεθεί με βασανιστικά ερωτήματα και διάβασμα υψηλών απαιτήσεων. Κι όμως, η αντίληψη αυτή, πως η φιλοσοφία είναι βαριά και απροσπέλαστη, δεν είναι παρά μια φήμη. Ο ίδιος ο Βάρμπουρτον αν και γράφει ένα βιβλίο σε απλή γλώσσα, δεν μπορεί να κρύψει την αγάπη του για τη φιλοσοφία, το ότι την βρίσκει έναν κόσμο συναρπαστικό, γεμάτο έντονες συγκινήσεις. Γι' αυτό και τελειώνοντας κανείς με την ανάγνωση δεν αποκλείεται να νιώσει την επιθυμία να στραφεί στις «πηγές», να επιχειρήσει μια άμεση γνωριμία με τους μεγάλους στοχαστές, ξεκαθαρίζοντας πως η φιλοσοφία δεν είναι ένα σύμπαν σκοτεινό που απευθύνεται σε εκείνους που είναι έτοιμοι για τις μεγάλες σκοτούρες, αλλά μια σπουδαία κληρονομιά ή καλύτερα μια πορεία προς τη γνώση, γραμμένη από ανθρώπους και προορισμένη να διαβαστεί από ανθρώπους. Επιπλέον, το στιλ της γραφής του, αλλά και η μέθοδός του, κάνουν το βιβλίο του προσιτό ακόμη και σε νέους ή πολύ νέους (μπορεί άνετα να το διαβάσει ένα παιδί των πρώτων τάξεων του γυμνασίου) που νιώθει τα πρώτα σκιρτήματα και αγωνίες και έχει θέσει τα πρώτα του ερωτήματα για τη ζωή, τον κόσμο, την πολιτική, την αισθητική, την ηθική.
Σαν παραμύθι
Ο Βάρμπουρτον αφιερώνει κάθε
κεφάλαιο σε διαφορετικό στοχαστή επιλέγοντας ορθά τη χρονολογική σειρά. Ξεκινά
από τον Πλάτωνα δίνοντας ένα πορτρέτο του Σωκράτη και παραθέτοντας στοιχεία για
τη φανταστική, τέλεια κοινωνία της «Πολιτείας». Από τον Αριστοτέλη επιλέγει να
εστιάσει στην αντίληψη της αληθινής ευτυχίας, ενώ από τον Επίκουρο στην άποψη
για τη θεραπευτική διάσταση της φιλοσοφίας. Καταθέτει το σεβασμό του στη σκέψη
του Αυγουστίνου, αναγνωρίζοντάς τον ως πρόδρομο της νεωτερικότητας, ξεκαθαρίζει
τις συγχύσεις στην περίπτωση του Μακιαβέλι και γράφει ένα απολαυστικό, όσο και
αποκαλυπτικό κεφάλαιο για τον Τόμας Χομπς. Στον Καντ αφιερώνει δύο κεφάλαια,
στα οποία δεν κρύβει το δέος του για τον φιλόσοφο εκείνο που στην προσπάθειά
του να κατανοήσει τη σχέση του ανθρώπου με την πραγματικότητα προχώρησε στη
σύνθεση ενός ολόκληρου φιλοσοφικού συστήματος. Φτάνοντας στον 20ό αιώνα μας
δίνει εξαιρετικά κεφάλαια για τον Ράσσελ, τον Βιτγκενστάιν αλλά και τη Χάνα
Αρεντ, εστιάζοντας στην περίοδο που έγραψε το «Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ». Η
παρουσίαση του συγγραφέα, που φτάνει μέχρι τον Πίτερ Σίνγκερ, δεν είναι πλήρης.
Ο Βάρμπουρτον επιλέγει, δίνει την άποψή του, ερμηνεύει. Η προσωπική ματιά
χαρίζει στο βιβλίο αμεσότητα που δημιουργεί αμέσως κοινούς τόπους με τον
αναγνώστη. Οι εύστοχες παρατηρήσεις του χαρίζουν στο βιβλίο εγκυρότητα και
κύρος. (κείμενο της Εύης Καρκίτη)
