Παρουσίαση μουσικής
207 Τrenta capilli da Castell’ a mare
ΑΥΛΟΣ
ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 2004





Ο Φραγκίσκος Λεονταρίτης χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος Έλληνας μουσικοσυνθέτης των νεότερων χρόνων. Γεννήθηκε στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα το αργότερο το 1518. Ήταν Έλληνας από πλούσια αστική οικογένεια πελοποννησιακής καταγωγής, καθολικός στο θρήσκευμα και προικισμένος με εξαίσια φωνή. Μητρική του γλώσσα ήταν τα ελληνικά. Μεγάλωσε στο περιβάλλον του καθεδρικού ναού της καθολικής αρχιεπισκοπής Κρήτης, τον Άγιο Τίτο του Χάνδακα, όπου ο πατέρας του Νικόλαος Λεονταρίτης υπηρετούσε ως καθολικός ιερέας, θησαυράριος (thesaurarius) και εφημέριος του Βενετού δούκα της Κρήτης. Ο Φραγκίσκος ήταν ο δεύτερος καρπός της παράνομης, για ένα καθολικό ιερέα, σχέσης του πατέρα του με τη Μαρία Σιμιλινοπούλα, γόνο ελληνορθόδοξης οικογένειας κατώτερης τάξης, την οποία όμως ο Νικόλαος Λεονταρίτης δεν εγκατέλειψε. Σε ηλικία 12-15 ετών στάλθηκε στη Ρώμη για να σπουδάσει μουσική. Πιθανολογείται ότι εκεί απέκτησε τις προχωρημένες μουσικές γνώσεις του, ως μέλος της χορωδίας του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού
Όταν επέστρεψε στον Χάνδακα έγινε κληρικός κατώτερης βαθμίδας σε νεαρότατη ηλικία. Απέκτησε μεγάλη κτηματική περιουσία, υψηλά αγροτικά εισοδήματα και προσβάσεις σε ανώτατα κλιμάκια της λατινικής εκκλησιαστικής ιεραρχίας και της βενετικής κρατικής διοίκησης. Το 1549 εγκατέλειψε το Χάνδακα αφήνοντας τη διαχείριση της περιουσίας του σε πληρεξούσιους επιτρόπους. Το παρωνύμιο Il Greco θα τον συνόδευε στο εξής στα μουσικά κέντρα της αναγεννησιακής Ευρώπης και εγκαταστάθηκε στη Βενετία. Αναφέρεται μεταξύ των γνωστότερων και περιζήτητων μουσικών της Βενετίας, των καλλιτεχνών με αθάνατη φήμη.
Στα τέλη του 1561, ίσως λόγω και της συμπάθειάς του προς τις ιδέες της Μεταρρύθμισης, εγκατέλειψε τελικά την περιοχή του Veneto και εγκαταστάθηκε σε ένα άλλο σημαντικό μουσικό κέντρο της εποχής, την αυλή του φιλότεχνου και φιλόμουσου δούκα Αλβέρτου Ε΄ στο Μόναχο, στη Βαυαρία. Από το 1567 βρίσκεται και πάλι στη Βενετία και στην Κρεμόνα, σε κακή οικονομική κατάσταση και μπλεγμένος σε μια υπόθεση κατασκοπείας. Το 1568 τέλος επιστρέφει στην Κρήτη. Κατηγορήθηκε από την Ιερά Εξέταση ως λουθηρανός, σε σχετική δίκη στο Ηράκλειο. Άρχισε να πουλά την πατρική του περιουσία για να εξοφλήσει τα χρέη του και σταδιακά αποκαταστάθηκε κοινωνικά και εκκλησιαστικά και ανέκτησε την ιεροσύνη του. Εκλέχθηκε κανονικός του Αγίου Τίτου και προφανώς ξανάρχισε τη μουσική του δραστηριότητα μέχρι τον θάνατό του το 1572.
Το έργο του Λεονταρίτη χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό τεχνικής αρτιότητας και μελωδικότητας. Στα γνωστά και κατά το μεγαλύτερο μέρος σωζόμενα έργα του περιλαμβάνονται τρεις παρωδιακές λειτουργίες (Missa super Aller mi faut, Missa super Je prens en grez, Missa super Letatus sum), 76 εκκλησιαστικά και κοσμικά μοτέτα σε δύο συλλογές, 6 μαδριγάλια και 2 ναπολιτάνες.

Το σύνολο αναγεννησιακής μουσικής «Αυλός» ασχολείται αποκλειστικά με την εκτέλεση ευρωπ. μουσικών έργων της περιόδου 1400-1700. Τα μέλη του, για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει αρκετά τη 15ετία, ασχολούνται με την έρευνα σχετικά με την ερμηνεία της μουσικής αυτής της περιόδου. Μελετούν επίσης τα μουσικά όργανα εκείνης της εποχής, ιδιαίτερα τα πνευστα, ως προς την κατασκευή και τις μουσικές τους δυνατότητες. Ο «Αυλός» διαθέτει αξιόλογη Συλλογή πνευστών οργάνων, που είναι πιστά αντίγραφα οργάνων της Αναγέννησης (όπως αυτά εκτίθενται σε διάφορα μουσεία) και σημαντικό αριθμό μουσικών έργων της προμνημονευόμενης περιόδου. Στοχεύει στη διάδοση αυτής της μουσικής (της σχετικά άγνωστης στην Ελλάδα) με την πεποίθηση ότι η διαχρονική δομή της, παρά τη μεγάλη χρονική απόσταση που τη χωρίζει με τη σύγχρονη εποχή, μπορεί να έχει απήχηση στον σημερινό άνθρωπο και έτσι να συμβάλει στην προαγωγή του Πολιτισμού. Το Σύνολο έχει δώσει αρκετές συναυλίες, έχει συνεργαστεί με το Γ΄ Πρόγραμμα και έχει συμμετάσχει σε θεατρικές παραστάσεις έργων του αναγεννησιακού ρεπερτορίου. Στελεχώνεται από τους εξής καλλιτέχνες: Βάνα Τρικολόρη-Μαρσέλλου (φωνή, κρουστά), Ντέπη Βολίκα (φωνή, φλάουτο με ράμφος, κορναμούζα, κρουστά), Νίκο Νικολαϊδη (φωνή, φλάουτο με ράμφος, κρομόρνη, κόρτχολτ), Κοσμά Μαρσέλλο (φωνή, φλάουτο με ράμφος, κρομόρνη, κορναμούζα, κόρτχολτ, σορντόνε) και Αλέξανδρο Πετράκη (φωνή, φλάουτο με ράμφος, κρομόρνη, ντούλσιαν, ράνκετ, κρουστά).