Παρουσίαση βιβλίου
Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου
Ίρβιν Γιάλομ
Εκδ. Άγρα 2008






Γραμμένο με τον μοναδικό τρόπο του Ίρβιν Γιάλομ, το βιβλίο "Στον κήπο του Επίκουρου" συμπυκνώνει το έργο και την προσωπική εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής σε μια βαθύτατα ενθαρρυντική προσέγγιση στο οικουμενικό ζήτημα της θνητότητας. Ο Γιάλομ δείχνει ότι στον πυρήνα του άγχους μας βρίσκεται συχνά ο φόβος του θανάτου. Στη συνειδητοποίηση αυτή οδηγεί πολλές φορές μια "αφυπνιστική εμπειρία" - ένα όνειρο, μια αρρώστια, μια τραυματική εμπειρία ή το γεγονός ότι γερνάμε.
Ανάμεσα σε συγκινητικές προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που πασχίζουν να νικήσουν τον τρόμο του θανάτου εντάσσεται ένα κεφάλαιο βαθύτατων αυτοβιογραφικών εξομολογήσεων του Γιάλομ. Με το βιβλίο αυτό ο μεγάλος ψυχοθεραπευτής μας προτείνει διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορούμε να διαχειριστούμε τον τρόμο, και τελικά καταφάσκει στη ζωή. Και το σημαντικότερο, ο Γιάλομ μας ενθαρρύνει να αγωνιζόμαστε για έναν πιο άμεσο σύνδεσμο με τους άλλους ανθρώπους. Η συμπονετική επαφή, σε συνδυασμό με τη σοφία των μεγάλων διανοητών που πάλεψαν κι οι ίδιοι με το ζήτημα της θνητότητας, μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον τρόμο μας για τον θάνατο, να ζήσουμε μια ζωή πιο χαρούμενη και ουσιαστική και να αναλάβουμε τα αναγκαία ρίσκα για να πραγματώσουμε τον εαυτό μας.
Ο Ιrvin D.Yalom (1931) είναι ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή εκπροσώπους της υπαρξιακής σχολής στην ψυχιατρική. Ο ίδιος δηλώνει θαυμαστής του Επίκουρου. Θεωρεί ότι ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής, αφού μπήκε στη διαδικασία να ασχοληθεί όχι μόνο με το μυστήριο του θανάτου, αλλά και με τον τρόπο που μπορεί να το αντιμετωπίσει ο άνθρωπος εν ζωή. Βασικές αρχές της διδασκαλίας του είναι οι εξής: με το θάνατο έρχεται το τέλος, όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής. Πιστεύοντας, ο Επίκουρος, στη θνητότητα της ψυχής νικά το άγχος του θανάτου, καθώς όπου υπάρχει ο θάνατος αυτός δεν υπάρχει, δηλαδή το ολοκληρωτικό τέλος της ύπαρξης καταργεί την οποιαδήποτε συνείδηση θανάτου. Έπειτα από το θάνατο θα βρίσκεται στην ίδια κατάσταση μη ύπαρξης όπως πριν από την γέννηση.
Το βιβλίο αυτό, όπως δηλώνει και ο ίδιος ο συγγραφέας, δεν είναι μια συλλογή στοχασμών γύρω από το θάνατο. Αντίθετα, είναι ένα βιβλίο που περιέχει όσα έμαθε για το πώς ξεπερνάμε το φόβο για το θάνατο μέσα από την προσωπική του εμπειρία και τη δουλειά του με τους ασθενείς του. Ξεκινά το βιβλίο του δηλώνοντας και ο ίδιος τρόμο στη σκέψη του θανάτου. Στο πρώτο κεφάλαιο, διαπιστώνει ότι πολλά προβλήματα δημιουργούνται και υπάρχουν λόγω της φοβίας μας για το θάνατο. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παραθέτοντας κλινικά περιστατικά, προτείνει τρόπους αναγνώρισης του συγκαλυμμένου άγχους. Στο τρίτο κεφάλαιο, αποδεικνύεται ότι η συνάντηση με το θάνατο λειτουργεί αφυπνιστικά και μπορεί να οδηγήσει σε μια ζωή πιο πλήρη. Στο τέταρτο κεφάλαιο, προτείνονται ιδέες για να ξεπεραστεί το άγχος του θανάτου. Στο πέμπτο κεφάλαιο, μιλά για τη λύτρωση μέσα από την ανθρώπινη επαφή. Στο έκτο κεφάλαιο, παρουσιάζει τη δική του στάση απέναντι στη θνητότητα. Στο έβδομο κεφάλαιο, παρέχει οδηγίες στους ψυχοθεραπευτές, οι οποίες είναι προσιτές σε όλους τους αναγνώστες.
Ο Γιάλομ μας προτείνει διάφορες μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να διαχειριστούμε το φόβο της θνητότητας, όπως μέσα από την ουσιαστική ανθρώπινη επαφή και την αναζήτηση της πληρότητας και της αυτοπραγμάτωσης. Πρόκειται για ένα βιβλίο πνευματώδες που μέσα από την κατάθεση εμπειριών μάς βοηθά να έρθουμε σε επαφή με την αλήθεια για την ουσία της ύπαρξής μας και μας κινητοποιεί να αναζητήσουμε μια πιο ουσιαστική ζωή περιβαλλόμενη από φίλους νικώντας έτσι στην επίγεια ζωή το θάνατο. Ο Χάιντεγκερ όρισε κάποτε το θάνατο ως «τη μη δυνατότητα περαιτέρω δυνατότητας». Η διαρκής αναζήτηση αυτής της δυνατότητας μάς κρατά μακριά από οποιονδήποτε «θάνατο».
(Κείμενο Ευμορφίας Ζήση http://www.diavasame.gr/)
Ο Επίκουρος αμφισβητήθηκε όσο κανένας άλλος ακριβώς γι’ αυτήν την εξίσωση σώματος και ψυχής. Αλλά ενδεχομένως και για έναν ακόμη λόγο: Γιατί πέραν των θρησκευτικών επιταγών μπορεί να εκμηδενίσει το κύρος οποιασδήποτε εξουσίας, η οποία υποτίθεται ότι στηρίζεται –σύμφωνα με τους πρώτους στίχους του Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου– στο Κράτος και τη Βία. Οι Επικούρειοι, όμως, όντας απαλλαγμένοι από τον φόβο δεν υποκύπτουν σε καμιά μορφή βίας, αναζητώντας τη χαρά τη ζωής στα μικρά και τα ταπεινά και αδιαφορώντας για τα μεγάλα και τα σπουδαία.
(Κείμενο Ρίτσας Μασούρα Καθημερινή)

Ένα δυνατό βιβλίο, που αντί να με καταθλίψει, παρηγόρησε λίγο τους βασανιστικούς μου φόβους για τον θάνατο.
Επίλεκτα αποσπάσματα
… γιορτάζουμε τα γενέθλια ... τι γιορτάζουμε στην πραγματικότητα; Ίσως είναι μια προσπάθεια ν’ αποδιώξουμε κάθε θλιβερή υπόμνηση της ανέκκλητης ροής του χρόνου ...

Ο προσωπικός ... μύθος ήταν ότι η ζωή είναι μια συνεχής ανοδική σπείρα προς ένα όλο και καλύτερο μέλλον ... Αγγίζοντας πια την κορυφή της ζωής και κοιτάζοντας το μονοπάτι που βρίσκεται μπροστά μας, νοιώθουμε φόβο που δεν είναι πια ανηφορικό αλλά κατηφορίζει προς την παρακμή και τη συρρίκνωση. Από το σημείο αυτό και μετά, οι ανησυχίες μας για τον θάνατο δεν απομακρύνονται ποτέ από τη σκέψη μας ...

Το άγχος του θανάτου είναι η μητέρα όλων των θρησκειών, οι οποίες, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, επιχειρούν να καταλαγιάσουν την αγωνία του πεπερασμένου της ύπαρξής μας ... ... υπερευαίσθητοι άνθρωποι με πολύ έντονη αυτοεπίγνωση ... έχουν απορρίψει την ανακούφιση των θρησκευτικών μύθων, τους οποίους προσφέρει η κουλτούρα τους ...

Ο κάθε άνθρωπος φοβάται τον θάνατο με τον δικό του τρόπο ...
κάποιος φοβάται πως ποτέ δεν θα ξαναδεί, δεν θα ξανακούσει, δεν θα ξαναγγίξει κάποιον που αγαπά ... άλλος νοιώθει οδύνη που εκείνος θα βρίσκεται κάτω απ’ τη γη, ενώ όλοι οι φίλοι του θα βρίσκονται από πάνω ...
Κάποιοι πτοούνται από τη γιγαντοσύνη της αιωνιότητας, από το γεγονός ότι θα είμαστε νεκροί στους αιώνες των αιώνων ...
... η αίσθηση μιας αβίωτης ζωής ... μ’ άλλα λόγια όσο λιγότερο έχεις ζήσει τη ζωή σου τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος του θανάτου ... το άγχος του θανάτου πηγάζει από την αίσθηση ότι δεν κατόρθωσες να ζήσεις ολοκληρωμένα τη ζωή σου ... Αν γυρίσεις το βλέμμα στο παρελθόν, νοιώθεις πικρία για όλα όσα δεν πραγματοποίησες. Αν στρέψεις όμως το βλέμμα στο μέλλον, αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις την δυνατότητα είτε να συσσωρεύσεις περισσότερη πικρία είτε να ζήσεις σχετικά ελεύθερος ...

Αυτό που τρομοκρατεί τους περισσότερους στον θάνατο δεν είναι η απώλεια του μέλλοντος αλλά η απώλεια του παρελθόντος. Για την ακρίβεια, η διαδικασία της λήθης είναι μια μορφή θανάτου μόνιμα παρούσα μέσα στην ζωή ...

Τα ανθρώπινα όντα είμαστε από τη φύση μας πλασμένα για να συνδεόμαστε με τους άλλους ... Ο θάνατος όμως είναι μοναχικός, το πιο μοναχικό γεγονός της ζωής ...

Μπροστά στον μελλοθάνατο οι φίλοι και τα μέλη της οικογενείας γίνονται συχνά πιο απόμακρα γιατί δεν ξέρουν τι να πουν ... Πολλές φορές και οι ίδιοι οι μελλοθάνατοι συνεργάζονται στην απομόνωσή τους ... μην τυχόν και παρασύρουν τους ανθρώπους που αγαπούν μέσα στον μακάβριο μελαγχολικό τους κόσμο.
Η μεγαλύτερη υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε σ’ έναν άνθρωπο, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο είναι να του παρέχουμε και μόνη την παρουσία μας ...